Fizyoterapistİnme (Felç) Hastalığının nedeni olduğu Hakkında bilgi verdikten sonra felcin belirtileri felç geçirdikten sonra ne gibi problemlerin ortaya çıktığı, felçli kişilerin hayatında nelere dikkat ettiği ve kimler daha çok bu hastalığın risklerini taşıdığına değineceğiz.
Yazının İçeriği
İnme (Felç) Nedir ?
İnme (Felç)beyni besleyen damarların herhangi bir nedenle tıkanması ve kan akımının azalması veya beyni besleyen damarın yırtılması sonucu oluşan beynin bir kısmını etkileyerek kalıcı veya geçici hasarlar bırakmasıyla karakterizedir.
İnme (Felç)’in Görülme Sıklığı
İnme (felç) genç erkeklerde (Yüzde 2.5) genç kadınlara(Yüzde 1.9) göre daha sık görülmektedir. 75 yaş üstü erkeklerde (Yüzde 9) kadınlarda (Yüzde 12) . Yaş ilerledikçe inme geçirme riski gençlere göre dahada artmaktadır.İnme (felç) kalp hastalıklarından sonra dünya da en sık 2. ölüm olarak belirlenmiştir.
İnme (Felç)’nin Belirtileri
Felç (İnme) sonucunda oluşan duyusal hareket ve vücut fonksiyonlarında oluşan belirtiler aşağıdaki gibi sıralanmıştır.
- Nedeni bilinmeyen ani baş ağrısı,
- Nedeni bilinmeyen baş dönmesi,
- Dengede duramama,
- Yürüyüş bozuklukları,
- Görmede kayıp ve bulanık görme,
- Konuşmada zorluk çekme ve anlaşılmayan konuşma,
- Yüzde kolda veya bacakta tek taraflı uyuşmazlar ve kuvvet kaybı,
- Çift görme (Diplopi),
- Koordinasyon kaybı ve ataksi (Dengesizlik),
- Yutmada güçlük (Disfalji),
- Bilinçsizlik veya bilinçte bulanıklık.
- Hemiparezi, paraparezi, quadriparezi, monoparezi gibi hafif felç durumları,
- Ataksi yani dengede problem yaşaması,
- Yutma güçlüğü çekmesi – Disfaji
- Konuşma bozuklukları görülmesi ve vücudun bir kısmı yada hepsi duyusal kusurların olması.
İnme (felç) ‘nin Risk Faktörleri Nelerdir ?
İnmenin risk faktörleri olarak değişebilir faktörler var birde değiştiremediğimiz risk faktörleri vardır.
Değiştiremediğimiz Risk Faktörleri
- Kişinin yaşı; Yaş faktörü ilerledikçe inme sıklığı artmaktadır.
- Kişinin cinsiyeti; Kadınlara göre erkeklerde daha fazla fakat 45 ten sonra kadınlarda artış gözlenmekte.
- Kişinin ırkı; Siyahi ırk ve Sarışın ırkta inme görülme riski beyaz ırklara göre daha fazladır.
- Ailesinde daha önce geçirilmiş inme olması; Ailesinde daha önceden inme geçirmiş kişilerde görülme sıklığı geçirmemiş kişiye göre daha fazladır.
- Genetik faktörler gibi değiştirilemeyen risk faktörleri vardır.
Değiştirebildiğimiz risk faktörleri
- Hipertansiyonunun bulunması; İnme de hiper tansiyon yani kan basıncının yükselmesi yaşla birlikte artmaktadır.Yaşam tarzında değişiklik ve medikal ilaçlarla kan basıncını normal seviyelerde tutabiliriz.
- Kanda kötü kolestrol artışı iyi kolesterolün azalması (Dislipidemi); Vücut belli miktarda kolestrolu salgılar fakat kişi dışardan bunu alarak vücutta kötü kolestrol artışına neden olur. Bunun sonucunda vücuttaki atardamarlarda birikerek inmeye zemin hazırlar
- Diyabet Hastası olmak; Diyabet hastaları da inme riskini arttırmaktadır. Hastaların kan şekeri düzeylerine dikkat etmedi gerekmektedir.
- Kardiyovasküler (Kalp Dolaşımı) Hastalıklar ; Kalp kapakçığı hastalıkları, Kardiyomiyopati ve en sıkta kalp damarlarında emboli gelişmesi sonucu inme riskini arttırmaktadır.
- Sigara ve alkol kullanımı; Sigara ve alkol damar tıkanıklığına ve kalp hızında artışa neden oldukları için inme riskini de arttırabilmektedir. Bunun yanında pasif sigara mağdurlarınında bu dumandan etkilendikleri görülmektedir.
- Semptom göstermeyen karotis damarının stenozu (darlığı) ;
- Atriyal fibrilasyonu; Sık karşılaşın bir ritm bozukluğudur. Atriyum dediğimiz kulakçıklar normal bir düzende atmak yerine hızlı ve düzensiz şekilde atmasıyla oluşan ritm bozukluğudur.
- Obezite hastaları; Kilolu kişilerde oluşan yağ tabakası ve inaktivite yani hareket etmeme sonucu kan basıncısının yükseldiği yağ tabakasının arttırdığı gözlenmektedir. Bu kişilerin zayıf insanlara göre inme (felç) riski daha da artmaktadır.
- Orak hücreli anemi; Kırmızı kan hücreleri orak şeklini alarak beyni besleyen damarların kan akışımı yavaşlatıp inmeye yol açmaktadır.
Basit İnme (Felç) Testi
Bir insanın o an inme geçirdiğinin düşünüyorsanız imgecisi F.A.S.T anlamına gelen kısa ve etkili basit inme testidir. Baş harflerinden oluşan felç testi şöyledir;
- Face (Yüz): İnme geçirdiğini düşündüğünüz kişinin yüz kısmına bakın yüzde herhangi bir kayma görüyor musunuz ? Gülümsemesini isteyin gülümsediğinde bir tarafta kayma var mı ? Diğer tarafa göre eşit değil mi ? Ağız kısmı düşmüş mü ?
- Arm (Kol): Kollarını yukarıya doğru kaldırabiliyor mu ? Kolu düşmeden duruyor mu ? Kollarında kuvvetsizlik var mı ?
- Speech (Konuşma): Kişi kurduğunuz basit bir cümleyi kendisinden tekrarlamasını isteyin tekrarlayabiliyor mu ? Basit bir cümle kurarak konuşabiliyor mu ?
- Time (Zaman): Yukarıda yazdığımız 3 belirtiyi gördüğünüzde ( Yüzde oluşan sarkma ve asimetri, Kollunu kaldıramaması kolda kuvvetsizlik ve Konuşmada güçlük çekmesi ve konuşamama gibi.) hemen acil ambulansı (112’yi) arayarak erken müdahale yapılmasını sağlayın. Çünkü felç geçiren hastaların beyne kan gitmemesi nedeniyle birkaç dakka içinde kalıcı hasarlar bırakabilir. O yüzden ne kadar erken müdahale okadar az hasar ve hayatının kurtulmasına neden olur.
İnme (Felç) Tipleri ve Klinik Türleri
Geçici İskemik Atak
- Beynin belli kısımlarına pıhtı nedeniyle kan akımının durması veya az gitmesi sonucunda oluşan 1 günden az süren kalıcı bir hasar bırakmayan pıhtının erimediyse eski haline dönen ataktır. Kalıcı bir hasar bırakmasa bile hafife alınacak bir durum değildir ve önleminin alınması gerekir. Çünkü tedavi edilmedikleri ve önlem alınmadığı sürece geçici İskemik atak geçiren hastaların yüzde 30 undan fazlası birkaç ay içinde felç geçirme olasılığı yüksektir. Geçici İskemik atak kalıcı hasar bırakan felç için uyarıcı olduğunu unutmamak gerekir. Geçici İskemik atağın kaynağı doktorlar tarafından teşhis edilip kalıcı inme geçirmeden önce tedavi edilmeli ve önlemi alınmalıdır.
Serebral Emboli
- Emboli beyinde herhangi bir arteri( atardamarı ) tutsada sıklıkla emboli oluşan beyin arteri orta serebral arterdir. Beyne giden arterlerde genelde parçalanabilir ve küçük infaklar oluşturabilirler.
Serebral Tromboz
- Bütün inme hastalarının yüzde 29 unu oluşturur. Tromboz gece uyurken veya istirahat halindede oluşabilir. Birkaç içerisinde belirtiler kendini gösterebilir ve kötüleşebilir. Genellikle yedi gün den sonra iyileşmeye geçer. Durumu kötüye giderse ölüme bile neden olabilir.
Laküner İnme
- Tüm inme vakalarının yüzde 19 unu içermektedir. bazal gangliyon, internal kapsül, pons ve serebellum gibi beynin derin dokularını kapsayan arterin herzamanki vuruşlarından biraz daha farklı vurumlar meydana gelir. Hipertansiyon ve pıhtınında Laküner inmeye yol açtığı bilinmektedir. Hipertansiyon ile kan basıncının yükselmesiyle arterdeyiz darbelerin beynin derin dokusuna zarar verir. Beynin oksijensiz kalmasına ve dokularının beslenememesine yol açarak kalıcı hasar bırakabilir hatta ölüme yol açabilir.
İntraserebral Hemoralji
- Arterin yırtılıp kan beyin dokusunun içine akmasına İntraserebral Hemoralji olarak adlandırıyoruz. İntramedullar Hemoralji ise, kanın medulla spinalisin içine akması durumuna diyoruz. İnme vakalarının yüzde 15 ini kapsamaktadır. Beyin kanaması en sık olarak kafa alınan darbeler ve hipertansiyon; yani kan basıncının yükselmesi sonucu yırtık oluşması ili kanın kafaiçi dokulara doğru akması ve orda birikmesi sonucu hasar oluşmasıdır. Bunun sonucunda hasta bilinç kaybı baş ağrısı,uyuşukluk mide bulantısı , görmede sorunlar gibi defektler gelişmektedir.
Subaraknoid Hemoralji
- Kafa içerisindeki atardamar çeperinde oluşan şişkinliğin patlaması sonucunda kanın bu yapılar içerisine sızmasıyla beliren klinik tablodur. En sık nedeni anevrizma kaynaklı olmasıdır. Vakaların yüzde 35 gibi bir kısmı akut dönemde ölümle sonuçlanır.
İkinci Felci (İnmeyi) Önlemek İçin Ne Yapmalıyız ?
Bir defa inme geçirmiş kişiler daha önce inme geçirmemiş kişilere göre riskleri daha yüksektir. İkinci bir inmeyi önlemek için yaşam tarzı bazı değişikler yapmak gerekecektir. Bunlar ;
- Tüketilen gıdalarda yağ, kolestrol ve tuz oranı en aza indirilmeli,
- Kanın kuruyarak yarı katı hale gelmesi yani pıhtıya engel olan ilaçların kullanılması,
- Sigara ve alkol tüketiminin bırakılması,
- Kolesterolün kontrol altına alınması ve kötü kolesterolün önlenmesi,
- Kan şekeri be kan basıncının kontrol alınması,
- Düzenli egzersiz yapılması,
İnme (Felç) Hastaları Evde Fizik Tedavi için iletişim bölümünden bize ulaşabilirsiniz. Bir sonraki yazımızda İnme (Felç) hastalarının fizik tedavisi konusuna değineceğiz.